505 567 895 507 692 160 kancelaria@gm-adwokaci.pl Łódź, ul. Kilińskiego 177 lok. 2

Dziedziczenie testamentowe

W prawie polskim obowiązuje zasada pierwszeństwa dziedziczenia testamentowego. Testament jest jednostronną czynnością prawną mortis causa, na mocy której testator może rozrządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci (art. 941 KC). Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy. Testator w drodze testamentu może swobodnie dokonywać rozrządzeń na wypadek śmierci; zasada ta wynika z konstytucyjnego prawa do dziedziczenia. Niemniej jednak, swoboda testowania może zostać ograniczona:

1. Ze względu na ochronę osób najbliższych – chodzi tutaj głównie o roszczenie o zachowek wobec spadkobierców, przysługujące osobom najbliższym. Art. 923§ 1 KC wskazuje na uprawnienie małżonka i innych osób bliskich spadkodawcy do korzystania z mieszkania i urządzenia domowego przez okres 3 miesięcy od chwili otwarcia spadku. Dziadkom spadkodawcy przysługuje wobec spadkobierców nieobciążonych obowiązkiem alimentacyjnym roszczenie o przekazanie im środków do utrzymania, jeżeli znajdują się w niedostatku, któremu to roszczeniu spadkobierca może uczynić zadość płacąc dziadkom wartość odpowiadającą ¼ części swojego udziału spadkowego.

2. Ze względu na chęć utrzymania własności nieruchomości w rękach obywateli polskich – według art. 1 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, jeżeli w drodze testamentu miałoby dojść do przeniesienia własności nieruchomości cudzoziemcowi nienależącemu do kręgu spadkobierców ustawowych, wymagane jest zezwolenie ministra właściwego do spraw zagranicznych.

3. Wynikające z założeń techniki legislacyjnej –czyli inaczej z wymogów formalnych. Przede wszystkim, testament musi spełniać wymogi wskazane w art. 58 KC, czyli nie może być sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, ani nie może zmierzać do obejścia prawa. W przeciwnym przypadki będzie on nieważny. W testamencie spadkodawca nie może powołać do dziedziczenia osoby fizycznej, która jeszcze nie została poczęta albo już nie żyje lub osoby prawnej, która w chwili otwarcia spadku nie istnieje. Również testator nie może zobowiązać spadkobiercy do zachowania spadku i przekazania go po swojej śmierci innej osobie.

Kiedy testament jest ważny?

Jak już wyżej zostało wspomniane, testament musi spełniać określone wymogi, aby można było uznać go za ważny:

Testament sporządzić może jedynie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych w chwili sporządzania testamentu. Jest to czynność osobista, zatem niemożliwym jest sporządzenie testamentu przez pełnomocnika.

Na wady oświadczenia woli testatora składają się:

1. Stan wyłączający świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

2. Błąd;

3. Groźba.

Jeżeli któraś z tych wad wystąpi w oświadczeniu woli testatora, testament jest bezwzględnie nieważny z mocy prawa. Na nieważność testamentu spowodowaną tymi wadami powołać się może każdy przed upływem 3 lat od dnia, 
w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie – nie można powołać się na nieważność po upływie 10 lat od otwarcia spadku.  

 

Testament powinien zawierać co najmniej jedno rozrządzenie majątkowe:

Testament może być sporządzony w jednej z 3 form zwykłych:

 lub 3 form szczególnych:

Testament holograficzny jest spisywany w całości ręcznie. Taki testament musi być podpisany przez spadkodawcę i opatrzony datą. Niezachowanie wymogu sporządzenia testamentu holograficznego w całości odręcznie skutkuje jego bezwzględną nieważnością. Brak opatrzenia testamentu holograficznego datą niekoniecznie pociąga za sobą nieważność – będzie on ważny, jeżeli brak podpisu nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do jego treści lub co do wzajemnych stosunków kilku testamentów. Testament holograficzny może sporządzić wyłącznie osoba fizyczna mogąca pisać i czytać. Może być on sporządzany „na raty”, ale należy pamiętać, by każda zmiana lub poprawka były opatrzone podpisem testatora.

 

Testament notarialny sporządzany jest w formie aktu notarialnego. Powinien on zawierać:

1. dzień, miesiąc i rok sporządzenia aktu, a w razie potrzeby lub na żądanie strony – godzinę i minutę rozpoczęcia i podpisania aktu;

2.  miejsce sporządzenia aktu;

3.  imię, nazwisko i siedzibę kancelarii notariusza, a jeżeli akt sporządziła osoba wyznaczona do zastępstwa notariusza lub upoważniona do dokonywania czynności notarialnych – nadto imię i nazwisko tej osoby;

4. imiona, nazwiska, imiona rodziców i miejsce zamieszkania osób fizycznych, nazwę i siedzibę osób prawnych lub innych podmiotów biorących udział w akcie, imiona, nazwiska i miejsce zamieszkania osób działających w imieniu osób prawnych, ich przedstawicieli lub pełnomocników, a także innych osób obecnych przy sporządzaniu aktu;

5. jeżeli obejmuje nabycie nieruchomości przez cudzoziemca lub objęcie lub nabycie przez niego udziałów, akcji lub ogółu praw i obowiązków w spółce handlowej z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku osoby fizycznej – informację o jej obywatelstwie, a w przypadku podmiotu z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – określenie lub oświadczenie, czy podmiot ten jest cudzoziemcem w rozumieniu art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, wraz z uzasadnieniem;

6. oświadczenia stron, z powołaniem się w razie potrzeby na okazane przy akcie dokumenty;

7.  stwierdzenie, na żądanie stron, faktów i istotnych okoliczności, które zaszły przy spisywaniu aktu;

8.  stwierdzenie, że akt został odczytany, przyjęty i podpisany;

9.  podpisy biorących udział w akcie oraz osób obecnych przy sporządzaniu aktu;

10. podpis notariusza.

 

Pierwszym etapem sporządzenia testamentu alograficznego jest ustne oświadczenie woli testatora w obecności 2 świadków wobec osoby urzędowej. Świadkiem nie może być osoba, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych; która nie może pisać i czytać; która nie włada językiem, w którym testament zostanie sporządzony; osoba niema, głucha lub niewidoma ani osoba skazana prawomocnie za składanie fałszywych zeznań. Następnie sporządzany jest protokół wraz z datą. Protokół  oświadczenia woli odczytywany jest spadkodawcy, a potem zostaje on podpisany przez spadkodawcę, osobę urzędową oraz świadków. Naruszenie wymogów sporządzenia testamentu alograficznego skutkuje jego nieważnością.

 

Testament ustny może zostać sporządzony jedynie, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy lub jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Oświadczenie spadkodawca może złożyć w obecności co najmniej 3 świadków. Treść testamentu ustnego ustalić można w trybie pisemnym (sporządzenie takiego pisma przez świadka albo osobę trzecią musi nastąpić w terminie 1 roku od chwili złożenia oświadczenia woli przez testatora) lub sądowym (w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku można stwierdzić jego treść przez zgodne zeznania świadków).

 

Testament podróżny może zostać sporządzony na polski statku morskim lub powietrznym przed jego dowódcą lub zastępcą. Spisaną przez dowódcę statku wolę spadkodawcy podpisują spadkodawca, ten dowódca i świadkowie.

 

Testament wojskowy może być sporządzony jedynie w czasie wojny, mobilizacji lub w razie przebywania w niewoli. Mogą go sporządzić żołnierze lub członkowie służby cywilnej. Oświadczenie składane jest sędziemu wojskowemu.

 

Testament szczególny traci moc z upływem 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu.

Słowa kluczowe: prawo spadkowe adwokat Łódź, spadek Łódź adwokat