Obecnie Internet, jako środek masowego przekazu, używany jest przez miliony ludzi na całym świecie. Służy on nie tylko do wyszukiwania wszelkiego rodzaju informacji, ale przede wszystkim pozwala na komunikowanie się ludzi z różnych zakątków świata i wymianę poglądów w zaledwie kilka sekund. Wszystko ma jednak swoje wady i zalety. Pomimo szeregu dobrodziejstw, jakie płyną z możliwości korzystania z Internetu, niesie on również za sobą cały szereg problemów. W serii wpisów, które pojawią się w najbliższym czasie na blogu Kancelarii przyjrzymy się jednemu z nich, mianowicie zajmiemy się tematem hejtu w Internecie i prawnych konsekwencjach z nim związanych, w tym również kwestią odszkodowania za hejt w internecie. Jednakże, aby móc w pełni skupić się na tematyce prawniczej, najpierw pokrótce wskażemy czym jest hejt, w jaki sposób się przejawia, jakie są jego przyczyny oraz skutki. Natomiast w kolejnych wpisach odpowiemy na pytanie jak skutecznie bronić się przed hejtem w Internecie i w jaki sposób można pociągnąć hejtera do odpowiedzialności, zarówno cywilnej jak i karnej.   

CZYM JEST HEJT W INTERNECIE?

Hejt w Internecie to wszelkiego rodzaju agresywne, obraźliwe, pozbawione jakichkolwiek merytorycznych wartości wypowiedzi. Słowo jest zapożyczeniem z języka angielskiego,  „hate” oznacza wrogość, nienawiść. Zachowania które składają się na hejt mają na celu ośmieszenie, poniżenie i wzbudzenie nienawiści innych wobec danej osoby. Hejtować można w komentarzach na różnych forach internetowych, w filmikach, w artykułach – możliwości jest wiele. Tak samo jak hejterów – skala zjawiska jest naprawdę ogromna. Jednym z czynników, który wpływa na powszechność hejtu jest to, że adresatami obraźliwych komentarzy są nie tylko osoby znane w mediach, tak jak wbrew pozorom mogłoby się wydawać. W dzisiejszych czasach hejt dotyka każdego – zarówno osób publicznych jak i osób nieznanych w mediach. Co więcej, problem hejtu dotyka nie tylko osób fizycznych, ale coraz częściej różnego rodzaju instytucji, przedsiębiorstw czy spółek.

Jakie zatem są przyczyny hejtu? Skąd w hejterze bierze się chęć ,,wylania” swojego żalu i obrażenia drugiej osoby? Można wskazać w tej kwestii kilka obiektywnych przykładów, chociaż tak naprawdę nigdy nie dowiemy się, jaka jest prawdziwa motywacja hejtera piszącego nieraz okrutne komentarze. Jedną z powszechnie wymienianych przyczyn hejtu jest zazdrość. Prawdziwy hejter nie będzie się powstrzymywał przed obrażeniem kogoś w komentarzu, jeżeli tylko poczuje, że czegoś mu zazdrości. Dla wielu osób hejtowanie w Internecie pozwala na odstresowanie się i wyładowanie swojego gniewu. Dla innych jest to forma rozrywki i poniżanie innych osób sprawia im po prostu przyjemność. Powszechną przyczyną hejtowania są również uprzedzenia do innych grup narodowościowych, dyskryminacja osób odmiennej orientacji, czy religii. W przypadku hejtowania przedsiębiorstw i instytucji, hejt będzie wykorzystany do tego, aby zniszczyć renomę wypracowaną wśród klientów i doprowadzić do strat finansowych, a w skrajnych przypadkach nawet do upadku całego przedsiębiorstwa (zachęcamy do lektury artykułu o dobrach osobistych przedsiębiorcy).

Dużym problemem, na który również należy zwrócić uwagę, jest kwestia anonimowości w Internecie.  Wiele osób jest przekonanych, że Internet daje im pełną anonimowość, a co za tym idzie – całkowitą swobodę w wyrażaniu swoich poglądów i poczucie bezkarności. Oczywiście, nie należy negować prawa wolności słowa, jakie przysługuje każdemu z nas – ma ono jednak swoje granice, których trzeba przestrzegać. W przeciwnym razie może dojść do naruszenia dobrego imienia zarówno osoby fizycznej jak przedsiębiorstwa, czy spółki. A za to hejter może być pociągnięty do odpowiedzialności prawnej. Istnieje bowiem cały szereg różnego rodzaju narzędzi, dzięki którym można ustalić dane hejtera. Dlatego ukrywanie swoich prawdziwych danych pod fałszywymi nazwiskami, pseudonimami czy nickami finalnie i tak nie pomoże przed uchronieniem się przed odpowiedzialnością. Fakt chęci ukrycia prawdziwych danych może wskazywać na to, że hejter zdaje sobie sprawę z tego, że robi coś nieodpowiedniego. Co zatem kieruje hejterami, którzy w ogóle nie ukrywają w Internecie swojej tożsamości i z oficjalnych kont hejtują zarówno osoby obce, jak i swoich znajomych, którzy bez problemu mogą ustalić ich pełne dane osobowe? Na to pytanie również nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Jedną z nich może być fakt całkowitego braku przekonania hejtera o tym, że robi coś złego, a przede wszystkim o tym, że może łamać prawo. A jak mówi rzymska paremia: ,,ignorantia iuris nocet”, czyli ,,nieznajomość prawa szkodzi”.  Dlatego bardzo ważnym jest, aby bronić swoich praw i nie dawać hejterowi podstaw do tego, aby czuł się bezkarny.  W 2015 roku Fundacja Dzieci Niczyje zrealizowała badanie, które ukazało, że około 50% badanej młodzieży spotyka się z hejtowaniem na co dzień (J. Włodarczyk, Mowa nienawiści w internecie w doświadczeniu polskiej młodzieży, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2014, vol. 13, nr 2, s. 125 ). Natomiast jeżeli chodzi o dorosłych, badania dowiodły, że bardzo niewielki odsetek respondentów wskazało hejt, jako zagrożenie w Internecie, którego się obawiają (Centrum Badania Opinii Społecznej 2015 r.; M. Feliksiak, Dzieci i młodzież w internecie – korzystanie i zagrożenia z perspektywy opiekunów, Warszawa 2015.). Można zatem dostrzec, że młodzież częściej spotyka się w Internecie z hejtem i dużo bardziej emocjonalnie podchodzi do tego zjawiska, co negatywnie wpływa na psychikę młodych ludzi. Oczywiście nie oznacza to, że osoby dorosłe są obojętne na hejt.

SKUTKI HEJTU (RÓWNIEŻ W INTERNECIE)   

Hejt godzi w dobre imię i poczucie własnej wartości, dlatego negatywnie odbija się na psychice  osoby poniżonej hejtem. Wpływa również na to, jak dana osoba odbierana jest w środowisku przez innych, co może spowodować utratę dobrej opinii i zaufania. W przypadku przedsiębiorstw czy instytucji, hejt naraża na szwank renomę i może spowodować utratę klientów, co wiąże się ze stratami finansowymi. W ostatnich dniach byliśmy świadkami najtragiczniejszego skutku, jaki może wywołać hejt, czyli samobójstwa człowieka. Prof. Wojciech Rokita, znany kielecki ginekolog-położnik, został ofiarą hejtu po tym, jak podano do publicznej wiadomości informację, że został zakażony koronawirusem. Sprawą zajęła się prokuratura, jednakże rodzina, jak i adwokat, który postanowił stanąć w obronie tragicznie zmarłego twierdzą, że przyczyną targnięcia się się na życie lekarza był właśnie hejt.

Mamy nadzieję, że przybliżyliśmy nieco problem rozprzestrzeniającego się zjawiska, jakim jest hejt w Internecie. Zachęcamy do zapoznania się z pozostałymi wpisami dotyczącymi tej tematyki (https://gm-adwokaci.pl/hejt-w-internecie, https://gm-adwokaci.pl/hejt--internetowy-odszkodowanie-zadoscuczynienie). W razie jakichkolwiek pytań, zapraszamy do kontaktu telefonicznego bądź mailowego z Kancelarią adwokacką w Łodzi.

Eliza Trzewicarz, studentka prawa na  WPiA UŁ w Łodzi, praktykant w kancelarii adwokackiej  adwokata Sebastiana Głogowskiego oraz adwokata Piotra  Majewskiego w Łodzi.

Zachęcamy do zapoznania się z innymi opracowaniami dotyczącymi hejtu w internecie:

• Hejt w Internecie (cz.II) - odszkodowanie i zadośćuczynienie
• Hejt w Internecie (cz.III) - ochrona dóbr osobistych przedsiębiorcy
• Hejt w Internecie (cz. IV) - odpowiedzialność karna