Adwokat Piotr Majewski oraz adwokat Sebastian Głogowski  z kancelarii adwokackiej w Łodzi reprezentują w postępowaniu karnym pokrzywdzonych.  Sporządzamy subsydiarne akty oskarżenia, zażalenia, apelacje, kasacje i inne pisma procesowe niezbędne dla ochrony interesu pokrzywdzonego.

Pokrzywdzony w postępowaniu karnym

W postępowaniu karnym pokrzywdzony jest stroną z mocy prawa jedynie na etapie przygotowawczym. Według art. 49 kpk jest to osoba fizyczna, prawna lub nieposiadająca osobowości prawnej instytucja państwowa, samorządowa lub inna jednostka organizacyjna, której osobowość prawna została przyznana na mocy szczególnych przepisów, której dobro zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Według kryterium bezpośredniości krąg podmiotów mogących być pokrzywdzonymi jest wyznaczany zespołem znamion czynu będącego przedmiotem postępowania lub czynów współukaranych. 

Jakie uprawnienia posiada pokrzywdzony?

W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony może:

• Składać wnioski dowodowe i uczestniczyć w czynnościach dowodowych;
• Uczestniczyć w innych czynnościach śledztwa/dochodzenia;
• Przeglądać akta;
• Ma prawo zaskarżania do prokuratora bezpośrednio przełożonego postanowienia o odmowie udostępnienia akt;
• Ma prawo do udziału w przesłuchaniu biegłego;
• Ma prawo do pomocy tłumacza, jeżeli pokrzywdzony nie włada językiem polskim w wystarczającym stopniu;
• Zaskarżać postanowienia i zarządzenia wydawanych w toku postępowania.

Pokrzywdzony, a także prokurator, może aż do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienie.

Jak już wyżej zostało wspomniane, pokrzywdzony jest stroną jedynie w postępowaniu przygotowawczym. Jednakże, jeżeli złoży on oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego (art. 54 § 1 kpk), wówczas zyskuje on przymiot strony także w postępowaniu sądowym. Zatem, oskarżycielem posiłkowym jest pokrzywdzony, który w sprawie o przestępstwo ścigane z urzędu występuje obok oskarżyciela publicznego albo niekiedy zamiast niego. Takie oświadczenie może zostać złożone na piśmie lub ustnie do protokołu z zachowaniem wyżej wspomnianego terminu prekluzyjnego. Niedotrzymanie tego terminu, brak uprawnień po stronie domniemanego pokrzywdzonego (czyli jeżeli osoba nim nie jest) oraz niedopuszczalność złożenia (np. w sytuacji, gdy prokurator składa wniosek o umorzenie postępowania i zastosowanie środka zabezpieczającego) skutkuje odmową sądu wzięcia udziału oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu. Na takie postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

Subsydiarny akt oskarżenia

Pokrzywdzony może sam wystąpić z aktem oskarżenia o przestępstwo ścigane z urzędu w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 55 kpk). Aby było to możliwym, muszą zostać spełnione określone warunki. Najpierw musi zostać złożone zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa na szkodę osoby poszkodowanej – wówczas prokuratura prowadzi śledztwo lub dochodzenie, w zależności od wagi sprawy. Jeżeli ze względu na brak dowodów w danej sprawie prokurator wyda postanowienie o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania, pełnomocnik pokrzywdzonego może złożyć na nie zażalenie do sądu. Wówczas sąd rozpoznaje zażalenie; może uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę prokuratorowi do dalszego prowadzenia. Po dokonaniu ustaleń i wyczerpaniu możliwości dowodowych, aby zaktualizowała się możliwość skorzystania z prawa do wystąpienia z subsydiarnym aktem oskarżenia, prokurator musi powtórnie wydać postanowienie o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania. Taki akt oskarżenia może zostać wniesiony i podpisany przez pełnomocnika pokrzywdzonego w terminie miesiąca od doręczenia mu jednego z  wyżej wymienionych postanowień. Według art. 332 kpk, subsydiarny akt oskarżenia powinien zawierać:

• Imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie oraz dane o zastosowaniu wobec niego środka zapobiegawczego i zabezpieczenia majątkowego;
• Określenie zarzucanego mu czynu (ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu, okoliczności i skutków);
• Wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach recydywy;
• Wskazanie przepisów ustawy karnej stanowiących podstawę odpowiedzialności za dany czyn;
• Wskazanie sądu, który jest właściwy do rozpoznania sprawy.

Subsydiarny akt oskarżenia wywołuje skutki z zachowaniem terminu 1 miesiąca od chwili jego wniesienia także w wypadku wyznaczenia pełnomocnika oraz uzupełnienia braków formalnych po upływie wyżej wymienionego terminu w ciągu 7 dni od doręczenia pełnomocnikowi zarządzenia wzywającego do usunięcia tego braku. Na powtórnie wydane postanowienie o odmowie wszczęcia lub umorzenia postępowania nie służy zażalenia.

Reprezentowanie pokrzywdzonych

Według art. 87 § 1 kpk, strona inna niż oskarżony może ustanowić pełnomocnika. Pokrzywdzony jest strona postępowania przygotowawczego i już na tym etapie możliwe jest ustanowienie pełnomocnika, który będzie reprezentował jego interesy. W postępowaniu przed sądem, pokrzywdzony występujący w roli oskarżyciela posiłkowego, który w ten sposób staje się stroną procesu, również może ustanowić pełnomocnika. Osoba niebędąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu. Pełnomocnikiem może być adwokat, radca prawny lub radca Prokuratorii Generalnej RP. Można ustanowić maksymalnie 3 pełnomocników w trakcie jednego postępowania. Jeżeli strona w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów pełnomocnictwa bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny, może żądać wyznaczenia jej pełnomocnika z urzędu z sądowej listy pełnomocników.