Reprezentowanie stron w postępowaniu wykonawczym

Adwokat Piotr Majewski oraz adwokat Sebastian Głogowski reprezentuja interesy skazanych w postępowaniu wykonawczym.

Z chwilą wydania prawomocnego wyroku skazującego postępowanie sądowe przekształca się w postępowanie wykonawcze – w momencie rozpoczęcia fazy wykonawczej oskarżony staje się skazanym.  W obecnym Kodeksie karnym wykonawczym skazany ma zagwarantowany szereg uprawnień, dzięki którym dolegliwość odbywanej kary może zostać zmniejszona.

Według art. 8 KKW, każdy skazany może skorzystać z pomocy obrońcy – jest to uprawnienie wynikające również Kodeksu postępowania karnego, gdzie ustawodawca wskazuje, że oskarżony może korzystać z owej pomocy przez cały tok postępowania. Dalsze uprawnienia skazanego wg KKW to:

• Składanie skarg i wniosków;
• Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności w wypadku choroby psychicznej lub innej uniemożliwiającej wykonywanie tej kary (obligatoryjnie); jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki (fakultatywnie, na okres do roku), jeżeli skazaną jest kobieta ciężarna lub osoba samotnie wychowująca dziecko odroczyć można na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka (fakultatywnie); jeżeli liczba osadzonych w zakładzie karnym/areszcie śledczym w skali kraju przekracza ogólną pojemność tych zakładów (fakultatywnie; kara pozbawienia wolności w wymiarze do roku).

Odroczenia nie udziela się skazanym:

• Za przestępstwa z użyciem przemocy lub z groźbą jej użycia;
• Recydywistom;
• Za przestępstwa związane z zaburzeniami preferencji seksualnych.

Orzeczenie przerwy w wykonywaniu kary pozbawienia wolności jest obligatoryjne w sytuacji, w której spełnione są przesłanki obligatoryjnego odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności. sąd może orzec przerwę w wykonywaniu kary pozbawienia wolności biorąc pod uwagę na ważne względy rodzinne lub osobiste. Nie można orzec wyżej wymienionej przerwy przed upływem roku od dnia ukończenia poprzedniej przerwy i powrotu do zakładu karnego, chyba że zachodzi wypadek choroby psychicznej, innej ciężkiej choroby lub wypadek losowy.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary może zostać orzeczone przez sąd, jeżeli odroczenie wykonania kary nieprzekraczającej roku pozbawienia wolności trwało przez okres co najmniej roku.

Warunkowe przedterminowe zwolnienie może być zastosowane wobec skazanego na karę pozbawienia wolności, jeżeli jego postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu nie popełni przestępstwa i będzie przestrzegał prawa. Skazanego można warunkowo zwolnić po odbyciu co najmniej ½ kary, a recydywistę – po odbyciu 2/3 kary lub po ¾ kary jeżeli jest to recydywista wielokrotny. Skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić po odbyciu 15 lat kary. Skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności można zwolnić po odbyciu 25 lat kary.

Rozłożenie grzywny na raty na czas nieprzekraczający 1 roku sąd może orzec, jeżeli natychmiastowe wykonanie tej kary pociągnęłoby za sobą ciężkie skutki dla samego skazanego lub dla jego rodziny.  W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozłożenia grzywny na raty może wynosić do 3 lat. Sąd może umorzyć grzywnę na podstawie art. 51 KKW, jeżeli łącznie zostaną spełnione przesłanki: skazany nie uiścił grzywny z przyczyn od niego niezależnych, a wykonanie kary w innej formie jest trwale niemożliwe lub niecelowe.

Kolejną istotną kwestią w zakresie postępowania wykonawczego pozostaje wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego (SDE). Po wprowadzeniu ustawy z dnia 12 kwietnia 2018 o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy i ustawy o Służbie Więziennej, ustawodawca przewiduje, że odbywający karę w systemie dozoru mobilnego i zbliżeniowego ma obowiązek nieprzerwanie nosić rejestrator przenośny, odbierać połączenia przychodzące i udzielać osobom upoważnionym na ich żądanie wszelkich wyjaśnień. Podmiotem odpowiedzialnym w całości za obsługę urządzeń składających się na system dozoru elektronicznego jest Służba Więzienna. Dozór mobilny umożliwia kontrolowanie bieżącego miejsca pobytu skazanego, niezależnie od tego, gdzie w danym momencie się on znajduje. Dozór zbliżeniowy pozwala kontrolować zachowanie przez skazanego minimalnej odległości od osoby, która została wskazana przez sąd (przy zakazie zbliżania się).

Kto może złożyć wniosek o odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego?

• Skazany i jego obrońca;
• Prokurator;
• Kurator sądowy;
• Dyrektor zakładu karnego;

Wniosek o odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego należy złożyć do wydziału penitencjarnego sądu okręgowego, w którego okręgu skazany przebywa. Do odbywania kary w tym systemie potrzebna jest zgoda sądu penitencjarnego.

Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby skazany mógł odbywać karę w SDE?

• Wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku;
• Skazany nie jest recydywistą;
• Jest to wystarczające dla osiągnięcia celów kary;
• Skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
• Pełnoletnie osoby wspólnie zamieszkujące ze skazanym uprzednio wyraziły zgodę na piśmie i złożyły ją do sądu;
• Istnieją odpowiednie warunki techniczne; jeżeli zatem we wskazanym przez skazanego miejscu stałego pobytu nie ma prądu elektrycznego ani wymaganego sygnału linii komórkowej, wówczas sąd nie może zezwolić na odbywanie kary w SDE.
• Należy wziąć pod uwagę bezpieczeństwo, stopień demoralizacji i inne okoliczności, które przemawiają za osadzeniem skazanego w zakładzie karnym w sytuacji, gdy skazany jeszcze nie rozpoczął odbywania kary 
  w zakładzie karnym;
• Jeżeli natomiast skazany jest już w trakcie odbywania kary w jednostce penitencjarnej, sąd może zezwolić mu na odbycie części kary w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego przemawia za udzieleniem wyżej wymienionego zezwolenia.

Skazany, wobec którego wykonywany jest dozór mobilny lub zbliżeniowy, ma ponadto obowiązek nieprzerwanie nosić rejestrator przenośny, odbierać połączenia przychodzące do rejestratora przenośnego, udzielać osobom upoważnionym, na ich żądanie, wyjaśnień również przy użyciu rejestratora przenośnego.

Niewątpliwą zaletą systemu dozoru elektronicznego jest możliwość odbycia stosunkowo niskiej kary pozbawienia wolności w warunkach wolnościowych. Wprowadzenie SDE do polskiego porządku prawnego stanowi próbę podjęcia działań zmierzających do walki z przeludnieniem w więzieniach oraz odnalezienie rozwiązania właściwego dla sprawców, których szkodliwość popełnionego czynu zabronionego jest na tyle niska, że umieszczanie skazanych w zakładach karnych nie jest właściwie konieczne. Jednakże SDE nie jest systemem doskonałym. Nadal można spotkać się z przypadkami, w których brak jest odpowiednich warunków do zainstalowania urządzeń systemu dozoru elektronicznego w miejscu stałego pobytu osoby skazanej oraz licznymi problemami z zasięgiem linii komórkowej, które uniemożliwiają bądź utrudniają poprawne odczytywanie sygnałów wysyłanych przez system oraz odpowiednią reakcję uprawnionych podmiotów.

Celem postępowania wykonawczego nie jest to, aby kara orzeczona wobec skazanego była dla niego jak najbardziej dotkliwa, ale to, aby skutecznie zapobiec jego powrotowi na drogę przestępstwa. Dlatego 
w postępowaniu wykonawczym należy mieć zawsze na względzie zasady traktowania skazanego.

1)      Zasada poszanowania godności ludzkiej skazanego;

2)      Zasada podmiotowego traktowania skazanego;

3)      Zasada prawa do obrony materialnej i formalnej;

4)      Zasada zachowania praw i wolności obywatelskich skazanego.